Οι Πρωτοέλληνες Γραικοί -Στέφανος Κωλέττας, Περιοδικό Ιχώρ.

Ένα εκπληκτικό άρθρο του Στέφανου Κωλέττα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ιχώρ τον Αύγουστο του 2009 και αποτελεί απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του. Με αφορμή το άρθρο του έψαξα και βρήκα περισσότερα στοιχεία και παραπομπές στα πρόσωπα που αναφέρονται και στις πηγές του και τα παρουσιάζω παρακάτω με κάποια δικά μου σχόλια, παρατηρήσεις και επιπλέον πληροφορίες με σκοπό να διευκολύνω την ανάγνωση του άρθρου του που εξετάζει την προέλευση του ονόματος Γραικός και σχολιάζει τις διάφορες εκδοχές κατά μία από τις οποίες οι Γραικοί ήταν προκατακλυσμιαίος λαός.

Ο Όμηρος (~850πχ) κάνει λόγο για Πελασγούς, Δωδωναίους και Σέλλους αλλά όχι για Γραικούς. Προφανώς οι Γραικοί ανήκαν στην φυλή των Πελασγών.


Ο Ησίοδος (~850πχ) γράφει ότι η θυγατέρα του Δευκαλίωνα Πανδώρα έσμιξε με τον Δία και γεννήθηκε ο ημίθεος Γραικός. Αδέλφια του ήταν ο Άγριος και ο Λατίνος (από όπου πήραν το όνομα οι Λατίνοι και η περιοχή τους ονομάστηκε Λάτιο). Η φυλή όμως αυτή φαίνεται ότι είναι μετακατακλυσμιαία.

Σύμφωνα με τον Αλκμάνα (~670 πχ, Γραίκες ονομάζονταν όλες οι γυναίκες των Ελλήνων. Την ίδια πληροφορία παίρνουμε και από τον Ηρωδιανό.

Ο Αριστοτέλης (384πχ) αναφέρει στα “Μετεωρολογικά” ότι κατά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα στην περιοχή μεταξύ Δωδώνης και Αχελώου (Ήπειρο) κατοικούσαν οι Σέλλοι (γνωστοί και από τα Ομηρικά έπη) και αυτοί που τώρα ονομάζονται Έλληνες (στην εποχή του Αριστοτέλη), οι Γραικοί. Αυτό σημαίνει λοιπόν ήταν προκατακλυσμιαία φυλή σε αντίθεση με την “μυθολογική” πληροφορία του Ησίοδου. Σύμφωνα με το μύθο όμως από τον κατακλυσμό δεν σώθηκε κανείς. Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να υποθέσει ότι οι Γραικοί κατέφυγαν στα βουνά (ο πέτρινος λαός) πριν τον Κατακλυσμό και σώθηκαν και αργότερα σύμφωνα με την μυθολογία μετονομάστηκαν από τον γιο του Δευκαλίωνα σε Έλληνες. Δεν ξέρω από που αντλεί αυτή την πληροφορία αλλά κατά τον συγγραφέα ο κατακλυσμός θεωρείται ότι έγινε μεταξύ 9000 και 3600. Η αρχαία επιγραφή που βρέθηκε σε παριανό μάρμαρο του 3ου π.Χ και εκτίθεται στο Ashmolean Museum της Οξφόρδης καθορίζει τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα γύρω στο 1528/7, και μάλιστα αναφέρει και το όνομα Γραικοί.

Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο τον Αθηναίο (~180px) στο έργο του Βιβλιοθήκη που περιγράφει την Ελληνική μυθολογία από τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα γεννήθηκαν δύο αγόρια, ο Έλληνας και ο Αμφικτύονας καθώς και η Πρωτογένεια. (Κατά μία άλλη εκδοχή σύμφωνα με το χρησμό των Δελφών εάν ήθελαν να φέρουν στη ζωή νέους ανθρώπους θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να ρίχνουν πίσω από την πλάτη τους τα οστά της μητέρας τους. Εκείνοι άρχισαν να πετάνε πέτρες πίσω από την πλάτη τους και από τις πέτρες που πετούσε ο Δευκαλίωνας μεταμορφώνονταν σε άνδρες και αυτές που πετούσε η Πύρρα μεταμορφώνονταν σε γυναίκες. Από την πρώτη δε πέτρα που πέταξε ο Δευκαλίωνας προήλθε ο Έλληνας, γενάρχης των Ελλήνων). Ο Έλληνας ήταν αυτός που άλλαξε το όνομα των Γραικών σε Έλληνες σύμφωνα με το όνομά του. Τα παιδιά του από την Ορσηίδα ήταν ο Δώρος, ο Ξούθος και ο Αίολος. Όταν μοίρασε την χώρα στα παιδιά του έδωσε την Πελοπόννησο στον Ξούθο (του οποίου τα παιδιά από την Ερέχθεια ήταν ο Αχαιός και ο Ίωνας από τους οποίους πήραν τα ονόματά τους ο Αχαιοί και οι Ίωνες), την πέρα από την Πελοπόννησο χώρα στο Δώρο (από όπου πήραν το όνομά τους οι Δωριείς) και την Θεσσαλία στον Αίολο (ονομάζοντας τους κατοίκους Αιολείς). Όταν μετά τον Κατακλυσμό αυτός ο “λαός” μετανάστευσε στην Φθιώτιδα κράτησε το όνομα “Έλληνες” και το ίδιο ισχύει για τους Σέλλους (Σελλοί ή Ελλοί).

Κατά μία άλλη εκδοχή η λέξη Ελλάς σημαίνει “φωτεινή πέτρα” από το πρόθεμα -ελ-(ηλ=ήλιος, φώς) και το -λάς-(=πέτρα) υποδηλώνοντας ότι Ελλάδα είναι η χώρα του Φωτός. Κατά τον Μανώλη Τσάμη σύμφωνα με το βιβλίο του “Η Ελληνική Θρησκευτική Παράδοσις” η λέξη Έλλην προέρχεται από το Έλ < έν{λ}+λην < λάω = παρατηρώ επιμελώς, ο έχων παρατηρήσει, ο πρωτότοκος άνθρωπος, ο ικανός να ανελιχθεί. Μία σημαντική πληροφορία παίρνουμε και από τον Αλέξανδρο τον Αφροδιδιεύς που μελέτησε τον Αριστοτέλη και αναφέρει ότι μέχρι τους δικούς του χρόνους (200 μχ) οι Έλληνες ονομάζομαι Γραικοί῍

Όπως αναφέρει ο Ιωάννης Τζέτζης (1110 μχ) στα “Σχόλια εις Λυκόφρονα” ότι ο Πρωτεσίλαος ένας από τους μνηστήρες της Ωραίας Ελένης και από τους πρώτους που έλαβε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας ήταν Γραικός.

Κατά με τον λεξικογράφο Ζωναρά (11ος-12ος μ.Χ.) οι Έλληνες ονομάζονται Γραικοί λόγο της ανδρείας τους. Σύμφωνα με τον Μεγάλο Ετυμολογικό η λέξη Γραικός σημαίνει ¨καλλίμαχος¨ και άρα οι Γραικοί ονομάστηκαν έτσι λόγο της ανδρείας τους.

Κατά τον Πορφυρογέννητο οι Γραικοί που κατοικούσαν στην περιοχή μεταξύ της Κύζικος και του Γρανικού ποταμού πήραν το όνομά τους από τον ποταμό. Πληροφορίες για τη σχέση μεταξύ του ποταμού και των Γραικών παίρνουμε και από άλλους λεξικογράφους.


Θεωρώντας λοιπόν ότι ο πολιτισμός καταποντίστηκε στον κατακλυσμό αλλά το γένος των Γραικών συνέχισε την πορεία του ακολούθησε σύμφωνα με τον Ησίοδο η διαίρεση σε μεταγενέστερα γενεαλογικά δέντρα από το παιδιά του Δώρο, ο Ξούθο και ο Αίολο.

Κατά μία εκδοχή οι Γραικοί συνέχισαν την πορεία τους προς τον Νότο ιδρύοντας την “Γραής” στην Αττική και τη “Γραία” στην Βοιωτία. Σύμφωνα με τον Όμηρο οι κάτοικοι της Γραίας έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Μία άλλη ομάδα μετανάστευσε στην Ιταλία και ίδρυσε την Πόλη “Γραία”. Το όνομα Γραικοί (που διατήρησαν και δεν βγαίνει από την πόλη που ίδρυσαν όπως πολλοί αναφέρουν) καθιερώθηκε και διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη από τους Λατίνους. Άλλες ομάδες κατευθύνθηκαν προς τον Εύξεινο Πόντο, και άλλες στην Εύβοια.

Ο όρος Ρωμιός που προέρχεται από το “Ρωμαίος” (cives romani) που έδωσε ο Καρακάλας το 212 μχ στους πολιτογραφημένος κάτω από την Ρωμαϊκή κυριαρχία λαούς ανεξάρτητα φυλετικής και εθνικής προελεύσεως, δεν σχετίζεται με την έννοια της λέξεως Έλληνας. Κατά τα βυζαντινά χρόνια οι λέξεις Έλληνας και Γραικός καθώς και τα παράγωγά τους χρησιμοποιήθηκαν για να χλευάσουν αυτούς που δεν ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό. Στην λέξη Γραικός λοιπόν δόθηκε επίσης το νόημα του δειλού και του φοβητσιάρη και χρησιμοποιήθηκε ατιμωτικά και περιφρονητικά για τους Στρατιώτες που έδειχναν δειλία στην μάχη. Ο ευτελισμός λοιπόν της λέξης δεν έγινε γενικά από του “Λατίνους” όπως πιστεύεται αλλά από τους Ρωμαιο-Βυζαντινούς Χριστιανούς. Την εποχή εκείνη δεν είχε καθιερωθεί το όνομα “Ελλάς” και οι Λατίνοι προσδιόριζαν τα Ελληνικά φύλα με τον όρο “Graeci” και “Graecia” για την Ελλάδα.

Αντίθετα ο Κικέρωνας είναι ο πρώτος που καθιέρωσε το απαξιωτικό και υβριστικό όνομα Γραικύλος (Graeculus) από το Graecus (Γραικός) για να χαρακτηρίσει τους Έλληνες που αποποιούνται την γνησιότητα του Ελληνισμού. Υποδηλώνει τον εκφυλισμένο Έλληνα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τον κουτοπόνηρο, τον κακομοίρη και τον ανεύθυνο. Δεν χρησιμοποιήθηκε με σκοπό να υποτιμήσει όλους τους Έλληνες. Ο Κικέρωνας αναγνώρισε την ανωτερότητα του Ελληνικού έναντι του Ρωμαϊκού πολιτισμού και με τον χαρακτηρισμό αυτό θέλησε να στηλιτεύσει τους Έλληνες που αποποιήθηκαν τις Ελληνικές αξίες, ήθη, έθιμα και γλώσσα και η καθημερινή τους ζωή έμοιαζε περισσότερο στα πρότυπα των Ρωμαίων.

Αργότερα στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η ονομασία Γραικός χρησιμοποιήθηκε για να υποδηλώσει το αντίθετο των Ρωμαίων, τους Έλληνες με την θρησκευτική ιδιότητα όμως των Χριστιανών.