Tuesday, February 9, 2010

Η Ναυμαχία των Αργινουσών, 406 π.χ.

Οι συνέπειες της Σικελικής Εκστρατείας και της κατάληψης της Δεκελείας ήταν καταστροφικές για την Αθήνα. Η επιχείρηση στη Σικελία κράτησε δυο χρόνια (415-413) με αποτέλεσμα την καταστροφή του στόλου της και το θάνατο χιλιάδων στρατιωτών καθώς και του Στρατηγού Νικία. Μετά και την κατάληψη της Δεκέλειας δυσχεραίνεται ο εφοδιασμός της Αθήνας από τον Ωρωπό, κλείνουν τα μεταλλεία του Λαυρίου και περίπου 20 χιλιάδες δούλοι δραπετεύουν. Η πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Αθήνα γίνεται όλο και πιο κρίσιμη. Η Σπάρτη, κατόπιν συμβουλής του Αλκιβιάδη (εκείνη την εποχή είχε καταφύγει στη Σπάρτη για να γλυτώσει τις κατηγορίες που απαγγέλθηκαν εναντίων του με αφορμή την Κοπή των Ερμών), έχει ανοικοδόμηση το στόλο της με Περσικά χρήματα και αναμένεται επίθεση εναντίων του Πειραιά. Ο Λύσανδρος είχε αποκτήσει μεγάλη επιρροή στη Σπάρτη και το φθινόπωρο του 408 αναλαμβάνει την Ναυαρχία.



Ο λαός έχει κουραστεί από τον συνεχιζόμενο πόλεμο και η Βουλή ανίκανη να αντιμετωπίσει την κρίση αναθέτει την διοίκηση του Δήμου στη δεκαμελή επιτροπή των Προβούλων. Οι ολιγαρχική παράταξη με αρχηγούς τους Πείσανδρο, Αντιφώντα και Φρύνιχο εκμεταλλεύτηκε την κοινωνικοοικονομική αστάθεια και κατέλυσε το 411 το Δημοκρατικό πολίτευμα καταλαμβάνοντας την εξουσία. Καθώς όμως μετά από ένα τετράμηνο δεν μπόρεσε να επιτύχει καμία συνδιαλλαγή με τη Σπάρτη, η “Αρχή των Τετρακοσίων” όπως ονομάστηκε έδωσε τη θέση της στην Συνέλευση των Πέντε Χιλιάδων που και τελικά αντικατέστησε την Εκκλησία του Δήμου. Το κόμμα των μετριοπαθών υπό τους Θηραμένη και Αριστοκράτη αρχίζει σιγά σιγά να βρίσκεται ενισχυμένο, υποβοηθούμενο από τον Αθηναϊκό στόλο που ζητάει να ανατεθεί η Στρατηγεία και πάλι στον Αλκιβιάδη, ο οποίος είχε ήδη την εποχή εκείνη είχε διαρρήξει τους δεσμούς του με τη Σπάρτη. Οι μετριοπαθείς τελικά συμμαχούν με τους Δημοκρατικούς και οι Ολιγαρχικοί εκτελούνται ή δραπετεύουν στη Δεκέλεια την οποία ακόμα κατείχαν οι Λακεδαιμόνιοι. Ο Θηραμένης θεωρείται από το Δήμο “ήρωας” της ελευθερίας (κάτι που θα παίξει σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Δίκης των Δέκα Στρατηγών) καθώς βοήθησε στην πτώση των Ολιγαρχικών και στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας.

Ο Αλκιβιάδης, που τελικά δεν καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Σπαρτιατών φυγοδικεί στη Σάμο όπου και ανακαλείται από τους Αθηναίους, του ανατίθεται η γενική αρχηγεία και πλέει με το στόλο του στην Έφεσο όπου βρίσκεται ο Λύσανδρος με τον Σπαρτιάτικο στόλο. Με ρητή εντολή να αποφύγει κάθε σύγκρουση αφήνει την επιμέλεια στον Αντίοχο και αποπλέει προς την Φώκαια στα παράλια της Μικράς Ασίας για να βοηθήσει τον Θρασύβουλο που πολιορκούσε την Πόλη, να καταστείλει την εξέγερση των εκεί πόλεων και να συγκεντρώσει χρήματα. Ο Αντίοχος όμως παρακούει τις εντολές του Αλκιβιάδη, επιτίθεται στον Λύσανδρο με αποτέλεσμα να ηττηθεί, να χάσει τη ζωή του και ο Συμμαχικός στόλος να υποστεί σημαντικές απώλειες. Οι Αθηναίοι εξοργίζονται, θεωρούν υπαίτιο τον Αλκιβιάδη και αποφασίζουν να τον καθαιρέσουν. Η αρχηγία ανατίθεται σε Δέκα νέους Στρατηγούς, τους Αριστογένη, Αριστοκράτη, Αρχέστρατο, Διομέδοντα, Ερασίνη, Θράσυλο, Κόνωνα, Λυσία, Περικλή και Πρωτόμαχο. Η γενική αρχηγία ανατίθεται το 406 στον Κόνωνα ο οποίος απέπλευσε με εβδομήντα τριήρεις προς υπεράσπιση της Μήθυμνας (Μεθύμνη) την οποία είχε καταλάβει ο Καλλικράτιδας με εκατόν εβδομήντα τριήρεις (το αξίωμα του Ναυάρχου είχε ισχύ ένα μόνο χρόνο και η Σπάρτη την άνοιξη του 406 ανακαλεί τον Λύσανδρου και στην θέση του στέλνει τον νεαρό Καλλικράτιδα, ο Διώδορος μάλιστα πλέκει το Εγκώμιό του στον ΄Β τόμο των Ιστορικών).

Ο Κόνωνας αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να ξανακερδίσει την Μεθύμνη και αποφασίζει να επιστρέψει και να υπερασπίσει τη Σάμο. Ο Καλλικράτιδας όμως του κόβει το δρόμο, και τον αναγκάζει να γυρίσει στη Λέσβο και να καταφύγει στο λιμάνι της Μυτιλήνης όπου και ναυμαχοὐν με αποτέλεσμα ο Αθηναϊκός στόλος να ηττηθεί και να χάσει 30 πλοία. Τα υπόλοιπα 40 προλαβαίνουν οι Αθηναίοι να τα βγάλουν στην ξηρά ενώ οι ίδιοι βρίσκουν καταφύγιο μέσα στα τείχη. Ο Καλλικρατίδας πολιορκεί την Πόλη, ένα πλοίο όμως καταφέρνει να σπάσει τον αποκλεισμό και να μεταφέρει την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο Κόνωνας στην Αθήνα. Ο Δήμος αποφασίζει να ναυπηγήσει καινούργια πλοία και να του στείλει για βοήθεια εκατόν δέκα τριήρεις (το ότι χρησιμοποιήθηκαν δούλοι και μέτοικοι με αντάλλαγμα την ελευθερία τους διακωμωδείται από τον Αριστοφάνη στους Βάτραχους). Ο στόλος κατευθύνεται προς στην Μυτιλήνη για να λύσει την πολιορκία και αρχικά αγκυροβολεί με συνολική δύναμη γύρω στα 150 πλοία (συμπεριλαμβανομένου τη Σάμο και τους άλλους συμμάχους) στις Αργινούσες, δύο μικρά νησάκια στα παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τη Λέσβο. Ο Καλλικρατίδας αφήνει πενήντα πλοία στη Μυτιλήνη για περιφρούρηση και κατευθύνεται με τα υπόλοιπα 120 προς τις Αργινούσες για να αντιμετωπίσει τον στόλο των Αθηναίων. Λόγο των καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν αγκυροβολεί στο ακρωτήριο του Μαλέα. Μόλις ο καιρός καλυτέρευσε, και ενάντια στους μάντεις που απαγόρευσαν την σύγκρουση, επιτέθηκε πρώτος εναντίων του Αθηναϊκού στόλου. Ύστερα όμως από την εξοντωτική μάχη που έλαβε χώρα και από τις επιθέσεις που δεχόταν από παντού έπεσε κατάκοπος στην θάλασσα και εξαφανίστηκε. Ο Κλέαρχος και ο Θρασώνδας που τον διαδέχθηκαν δεν μπόρεσαν να αναχαιτίσουν τον στόλο των Αθηναίων και τελικά ο Πρωτόμαχος κατατρόπωσε τους Λακεδαιμόνιους οι οποίοι και τράπηκαν σε φυγή προς την Χίο. Κατά τον Ξενοφώντα οι απώλειες των αντιπάλων ήταν περίπου 90 πλοία των Συμμάχων (από τα οποία 25 ήταν των Αθηναίων) και 75 των Λακεδαιμονίων. Οι αναφορές του Διώδορου και του Ξενοφώντα διίστανται αλλά φαίνεται ότι πέρα από τους νεκρούς που έπρεπε σύμφωνα με τον άγραφο νόμο να ταφούν, τουλάχιστον 1000 Αθηναίοι άνδρες επέπλεαν στα ναυάγια και πάλευαν για τη ζωή τους ζητώντας βοήθεια.

Η είδηση της νίκης έφτασε γρήγορα στην Αθήνα και όλοι πανηγύριζαν. Η χαρά όμως έδωσε γρήγορα την θέση της στην λύπη και την οργή μόλις μαθεύτηκε ότι οι Στρατηγοί δεν μερίμνησαν για τους ναυαγούς και του νεκρούς και ότι οι πεσόντες για την Πόλη έμειναν αβοήθητοι και άταφοι. Ο Διομέδων πρότεινε να πλεύσουν όλοι μαζί και να περισυλλέξουν τους ναυαγούς, ο Ερασινίδης να πλεύσουν εναντίων των εχθρών στην Μυτιλήνη και ο Θρασύλος ότι μπορούν να γίνουν και τα δύο ταυτόχρονα. Αποφασίστηκε ο καθένας από τους Στρατηγούς να αφήσει πίσω τρία πλοία και μαζί με τα πλοία των Ναυάρχων και των Σαμίων να σπεύσουν για τους ναυαγούς. Κατά τον Ξενοφώντα οι Στρατηγοί διέταξαν τους Θηραμένη και Θρασύβουλο να πλεύσουν με 47 πλοία για να διασώσουν ότι μπορούσαν από τα πλοία που είχαν καταστραφεί και τα πληρώματα τους. Οι υπόλοιποι ενώ είχαν αποφασίσει να επιτεθούν κατά του Ετεονίκου στη Μυτιλήνη παρέμειναν λόγο της ισχυρής τρικυμίας στις Αργινούσες.

Πιστεύοντας όμως ότι οι Θηραμένης και Θρασύβουλος έπλευσαν προς την Αθήνα για να τους διαβάλουν έστειλαν επιστολή προς τον Δήμο εξηγώντας ότι είχαν αναθέσει την ευθύνη της περισυλλογής των νεκρών στους δύο Τριήραρχους και δεν είχαν περαιτέρω ευθύνη. Αυτή ήταν και η (φαινομενική) αιτία για την οποία ο Θηραμένης στάθηκε εναντίων των Αρχηγών Στρατηγών κατά τη διάρκεια της δίκης. Όπως ήταν αναμενόμενο κατά την ανάγνωση της επιστολής η οργή του Δήμου στράφηκε προς τον Θηραμένη. Κατά την απολογία του όμως κατάφερε να τους μεταπείσει και η οργή του Δήμου στράφηκε κατά των Αρχηγών Στρατηγών όπου και αποφάσισε να τους παραπέμψει σε δίκη εκτός από τον επικεφαλής της εκστρατείας Κόνωνα. Το πλοίο Σαλαμίνα μετέφερε το μήνυμα στους Στρατηγούς στη Σάμο με το οποίο τους γνωστοποίησε το ψήφισμα της Εκκλησίας, την καθαίρεσή τους και την διαταγή για την άμεση επιστροφή τους στην Αθήνα για να απολογηθούν. Από αυτούς επέστρεψαν στην Αθήνα έξι, οι Αριστοκράτης, Διομέδοντας, Ερασίνης, Θράσυλος, Λυσίας και Περικλής. Οι Αριστογένης και Πρωτόμαχος φυγοδίκησαν φοβούμενοι την οργή του Δήμου και δεν επέστρεψαν.

Η δίκη ξεκίνησε τον μήνα Πυανεψιών (16 Οκτωβρίου - 15 Νοεμβρίου) το 406. Οι Στρατηγοί καταδικάστηκαν και ο Αθηναϊκός στόλος έμεινε “ακέφαλος”. Την επόμενη χρονιά οι Αθηναίοι δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στην Ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς. Το 404 πολιορκημένοι από τους Σπαρτιάτες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν με δυσμενής όρους που επέβαλαν την κατεδάφιση των Μακρών Τειχών, την παράδοση του Στόλου και την αμνηστία όλων των εξόριστων Ολιγαρχικών.


Bookmark and Share

No comments:

Post a Comment